اين اصطلاح يا تركيب اضافي در افواه عامه به معني پاداش يا مشتلق يا انعامي است كه در مقابل هنر نمايي يا انجام كاري مهم و يادآوردن خبر خوش به اشخاص و افراد داده مي شود.
ناز شست دادن يا ناز شست گرفتن كه هر دو از مصطلحات و امثلۀ سائره است به آن گونه پاداش و انعامي اطلاق مي شود كه در قبال انجام كارهاي فوق العاده و قابل توجه و ستايش داده يا گرفته شود.
در اين بخش مطلب بر سر علت و موجب تلفيق و تركيب دو واژۀ ناز و شست است كه دانسته شود براي چه پاداش و پيشكشي در مقابل هنر نماييهاي قابل تحسين و ستايش را نازشست مي گويند و علت تسميه و نامگذاري آن از چه واقعۀ تاريخي ريشه گرفته است.
ناصرالدين شاه قاجار كه قريب نيم قرن در ايران سلطنت كرده است دفتر مخصوصي داشت كه بودجۀ مملكتي و دربار را در آن يادداشت مي كرد و در پايان سال چنانچه متوجه مي شد كه كسر بودجه دارد به طرق مختلفه از عمال و حكام و ثروتمندان پول درمي آورد كه البته عنوان هديه و پيشكشي داشت و براي شاهد مثال چند نمونه از آن طرق و تدابير را شرح مي دهيم:
1- پيشكشي هاي عيد نوروز كه مبلغ و ميزان آن در حدود دو پنجم ماليات ايران بود و از طرف وزيران و حكام ايالات و ولايات و رؤساي قبايل و كارمندان عالي رتبۀ دولت تقديم مي گرديد و ميزان آن به فراخور مقام و مرتبۀ تقديم دارنده قبلاً معلوم و معين مي شده است.
2- ناصرالدين شاه در اول هر سال شمسي براي حكام و صاحب منصباني كه قصد تغيير و تعويض آنها را نداشت خلعت مي فرستاد. اين خلعت شاهانه نشانۀ ادامۀ خدمت بود و خلعت گيرنده وظيفه داشت با تشريفات خاصي آن خلعت را استقبال كند و متقابلاً مبلغي در خور مقام سلطنت به حضور ملوكانه تقديم دارد.
3- انتصاب شغل جديد و ترفيع درجه و مقام و اعطاي فرامين ملوكانه نيز ايجاب مي كرد كه مراحم و عواطف ملوكانه را با تقديم مبلغ قابل توجهي پاسخ گويند.
|